AMERIKA HEEFT IN EEN ENKEL KWARTAAL $ 883 MILJARD EXTRA SCHULD OPGEBOUWD

In Europa is het gebruikelijk om de Grieken en de Italianen tegen de Duitsers en de Nederlanders af te zetten. Het ene kamp is een toonbeeld van financiele deugdzaamheid, het andere maakt er stelselmatig een potje van. Net als elke generalistatie is dat een overtrokken conclusie, maar een ding is duidelijk: de invoering van de euro heeft een wig gedreven tussen Noord en Zuid. De plus van de Duitsers was de min van de Grieken en zo is de eurocrisis ontstaan. Wanhopige eurogelovigen geven daarom Poetin de schuld maar dat is pure armoede. In 2011 was de Amerikaan Paul Krugman echter de eerste die wees op de diepere interne kloof in de eurozone, waar geen externe partij als schuldige voor mag worden aangewezen.

Krugman publiceerde een blog op de site van The New York Times en toonde daarin aan dat de toegenomen export van Duitsland (en Nederland) ten koste van de Grieken, Italianen, Portugezen en Spanjaarden. Economen spreken in dat opzicht van een ‘current account balance’. Dat is de export van goederen en diensten minus de import ervan. Een land dat veel uitgeeft aan luxegoederen uit een ander land zal die import ergens moeten financieren met eigen export. Het verschil tussen die twee is het huishoudboekje van een land. Een overschot geeft een netto bezit ten opzichte met de rest van de wereld, een tekort een schuld.

Het hebben van overschot, zoals Nederland dat heeft, klinkt aantrekkelijk maar is dat in beperkte mate. Een zeer groot overschot voor de een betekent een tekort voor een ander land. Als dat andere land vervolgens in schulden verdrinkt moet er worden afgeschreven en heb je een kredietcrisis, in de kern was (of is) dat de eurocrisis. De positie van de Grieken kon zo verslechteren, omdat het Europese bankwezen bereid was de tekorten te dekken, in de hoop dat bijvoorbeeld Nederland wel zou bijspringen als het fout ging. Griekenland en de andere zwakke broeders kregen in de vorm van de euro een munt die te hard was en hun export te duur maakte, voor Duitsland en Nederland gold het tegenovergestelde. Het laat maar zien dat het invoeren van de euro een blunder was, die nog steeds niet afdoende gecorrigeerd is.

Hoe zouden de VS het in dat opzicht doen? Interessant genoeg zijn de VS in de wereld wat Griekenland in Europa is, een enorm tekortland waar op mysterieuze wijze allemaal gaten gedicht worden. De VS hebben elk jaar een tekort van zo’n half biljoen dollar, oftwel vijfhonder miljard. De current account balance is een stroomvoorraad, zoals dat heet. Het geeft een verandering weer in tijdsbestek van bijvoorbeeld een jaar, net zoals de hoeveelheid water die door een kraan stroomt dat ook is. Bij elke stroomgrootheid hoort een voorraadgrootheid, dat is een stand op een bepaald moment, het gevolg van de historie van de stroomgrootheden. Bij de kraan is dat het bad dat na een bepaalde periode is volgelopen. De voorraadgrootheid die bij de current account balance hoort, is de netto internatiole investeringspositie (NIIP). Dat getal geeft weer wat alle bezittingen van een land zijn, minus de schulden. Het is de verzameling van alle bedrijven, burgers en overheden in de ene staat ten opzichte van de rest van de wereld. De tekortlanden, zoals de VS en Griekenland, moeten die tekorten ergens gefinancierd krijgen en als je geld bij iemand leent heeft die een ander een vordering op jou, een bezit. Zo simpel is het.

Bij de val van Lehman Brothers hadden de VS nog een tekort van 1,2 triljoen dollar. Uit de meest recente cijfers van het IMF blijkt dat die score na tien jaar vertienvoudigd is. In het tempo van 2020 bouwen de VS een externe schuld op die groter is dan ze in de twee eeuwen voor 2008 bij elkaar hebben weten te realiseren: een ogenschijnlijk onhoudbare situatie. De NIIP verslechterde in de kwartalen na de val van Lehman Brothers en dat is ook logisch. De koersen van aandelen stortten in, waardoor bezit verdween en de overheid moest zich in de schulden steken om de banken te redden. Dat geld werd grotendeels in het buitenland geleend. Toen kwamen de centrale banken met quantitative easing (QE), om daar nooit meer mee te stoppen. De zo opgebouwde muur van geld zorgde ervoor dat de Amerikaanse NIIP verder kon ontploffen, naar ridicuul aandoende niveau’s. Als gevolg van de kredietcrisis zakte de NIIP tot ongeveer 5 triljoen dollar, om daar te stabiliseren. Het effect van Trump zijn belastingverlaging is ook duidelijk te zien, want sindsdien heeft de Amerikaanse regering ongezien hoge begrotingstekorten en ook die worden met buitenlands geld gefinancierd.

Net international investment position per kwartaal van 2010 tot en met 2020 in miljarden dollars. Bron: IMF

De grootste overschotlanden in de wereld zijn onder meer China, Japan, Duitsland en Nederland. Traditioneel koopt de Amerikaan grofweg zijn tv in Japan en zijn auto in Duitsland. Die exporterende landen bouwen zo een overschot op en dat kunnen ze weer uitlenen aan de VS, die daarmee het begrotingstekort financieren. Deze drie landen zijn sinds de Oorlog politieke en militaire bondgenoten, die een overmatige schuldpositie van de VS vast onderling zouden kunnen regelen. China is dat echter niet. Dit land kan sinds de toetreding tot de WTO vrij handelen met de VS en de EU en heeft vanaf 2000 een gestaag stijgend handelsoverschot met beide blokken, van 200 miljard dollar per jaar met elk. Het verschil in export en import met Nederland bedraagt niet minder dan 30 miljard euro, in het nadeel van Nederland. De Chinezen potten dat geld op en kopen vervolgens Europese bedrijven en Amerikaans schuldpapier, wat hun machtspositie enorm ten goede komt. China is nu net zo’n belangrijke bron van kapitaal voor de VS als Japan en Duitsland dat zijn, maar hun positie groeit ook snel.

Van het eerste naar het tweede kwartaal van 2020 daalde de Amerikaanse NIIP van 12,1 biljoen negatief naar 13 biljoen negatief, een sprong van 883 miljard dollar in de verkeerde richting. De optimisten in de wereld vinden al die extra schuld niet erg. Tijdens een crisis moet je niet bezuinigen en het geld is er toch, dus waar doen we moeilijk over? Feit is wel dat de machtigste democratie van de wereld steeds meer gaat leunen op de grootste communistische dictatuur van de wereld, in plaats van twee oude militaire bondgenoten die sinds 1945 ook democratisch zijn geworden. Dat zal behoorlijke geopolitieke implicaties hebben in het komende decennium, wie er ook maar de volgende president van de VS zal worden.

***

Maak deze journalistiek mogelijk op BackMe.org: klik hier.

***