BREAKING: ECB GAAT VOOR 750 MILJARD AAN ROTZOOI VAN BRAKKE BANKEN KOPEN

Dat maakte de ECB zojuist bekend, middels een persbericht. Bij een dergelijke stimulans koopt de centrale bank met vers gedrukt geld bestaand bezit van lokale banken, zoals staatsobligaties. Daardoor neemt de liquiditeit bij die lokale banken toe en kunnen ze meer geld aan ondernemers uitlenen. Tot eind 2020 wil de ECB zo 750 miljard euro in de Europese economie pompen, die ernstig te lijden heeft onder het coronavirus. Is dit goed nieuws? Nee, hoogstwaarschijnlijk niet.

De genoemde methode werkt namelijk niet. Geld dat op deze manier bij banken terecht komt, bereikt de reële economie nooit: dat is vrij makkelijk aan te tonen. De ECB publiceert de cijferreeks 'loans to non-financial corporations' (LNFC) op zijn website. LNFC is het geld dat alle niet-financiële bedrijven lenen bij alle Europese banken en dit getal zou moeten toenemen, als de opzet slaagt. Banken gebruiken de vrijgekomen liquiditeiten uit het opkoopprogramma dan om ondernemers van nieuwe kredieten te voorzien en die zullen meer gaan investeren. Dat vergroot de productiecapaciteit van de economie en het schept banen, allemaal erg prettig. Hieronder ziet u de LNFC vanaf het begin van de euro tot nu. Het bestaande QE-programma dat sinds 2015 van kracht is werkt ook zo. Kunt u de start van QE terugvinden?

Lastig, niet waar? Het vervelende is dat dit geld is opgepot bij banken. Daar kunnen we drie dingen over zeggen. Ten eerste was de kredietcrisis veroorzaakt door veel te veel roekeloos verstrekt krediet, duidelijk deels het gevolg van de invoering van de euro. Banken gokten erop dat Nederland wel bij zou springen als Griekenland verzaakte en dat gebeurt vervolgens ook. Nu is het natuurlijk onlogisch om een kredietcrisis op te lossen met de oorzaak van de problemen, namelijk nog meer krediet. Als je beste vriend in de penarie zit door een alcoholprobleem, bespreek je dat natuurlijk onder het genot van een kopje thee en ga je niet samen een krat bier wegtikken. Sinds de kredietcrisis zijn de leennormen logischerwijs aangescherpt en daarom kan er niet meer krediet worden verstrekt. In het jaar dat QE begon, daalde bij ABN Amro bijvoorbeeld de post leningen aan klanten maar explodeerde het potje geld dat de bank bij de ECB had uitstaan met een factor veertig naar ruim 26 miljard euro: zie de jaarrekening hieronder. Het geld dat bedoeld was om de economie te stimuleren verlaat de financiële sector dus nooit, om de plek te bereiken waar het nodig is: het bedrijfsleven. Het blijft hangen tussen lokale en centrale banken. QE was in de opzet dus al verkeerd en moest wel falen. Het is belangrijk om dat in het achterhoofd te houden.

Nu is Corona het excuus om met meer QE te komen. Er is een daadwerkelijk crisisgevoel, de ziekenhuizen zijn overbelast en mensen sterven in Europa met duizenden tegelijk. Dat maakt dat burgers de extra ronde QE makkelijk accepteren: het is toch goed dat de ECB iets doet? Dat hangt er vanaf of er voor een route wordt gekozen die zinvol is. Uit de statistieken met LNFC blijkt dat dit niet de juiste manier is om het geld te krijgen op de plek waar het nodig is.

Daarnaast heeft het bankwezen een derivatenprobleem. Bij een derivatencontract dat tot stand komt door bemiddeling van de bank, met die bank een onderpand in geld aanhouden. In de jaren '90 fuseerden veel banken en verzekeraars, zoals Nationale Nederlanden en de Postbank tot ING. Het voordeel was tweeledig: het tegengaan van marktwerking die nuttig is voor de klant en 'double leverage'. Veel banken verplichtten hun klanten die bijvoorbeeld een huis wilden kopen om bij de aangesloten verzekeraar allemaal dure en zinloze verzekeringen te kopen. Zonder extra levensverzekering bij de aangesloten verzekeraar kreeg je geen hypotheek. Dergelijke koppelverkoop is verboden maar het gebeurde wel gewoon. Dit is de woekerpolisaffaire gaan heten, maar er is meer. Omdat de verzekeraar grote sommen beheert door de binnenstromende premies, wordt een groot deel daarvan contant aangehouden. De bank kon vervolgens de contanten van de aangesloten verzekeraar als onderpand gebruiken voor de derivatencontracten, hoewel die verzekeraar die contanten aanhield om aan verzekeringsverplichtingen te voldoen. Het geld werd dus dubbel ingezet als onderpand: daarom 'double leverage'. In dit filmpje legt Hester Bais uit hoe het zit.

Als reactie op de kredietcrisis splitsten veel overheden banken en verzekeraars weer op, zeker als er een groot aandelenpakket was gekocht. Nationale Nederlanden kwam weer los te staan van de bank ING, dus die moest op zoek naar miljarden aan liquiditeiten om een onderpand voor de derivatencontracten te hebben. Erg gelukkig kwam de ECB toen met QE, waarbij ING (net als alle Europese banken) bestaande bezittingen konden omwisselen voor verse contanten die vervolgens opgepot werden. Zodoende kwamen ze nooit bij het echte bedrijfsleven, waar men nog steeds om meer krediet vraagt.

Tot slot mag niet onvermeld blijven dat er een enorm risico bestaat dat de ECB rotzooi overneemt van banken om ze zo impliciet staatssteun te geven. In het persbericht staat immers:

The Governing Council [van de ECB, red.] decided ... to expand the range of eligible assets under the corporate sector purchase programme (CSPP) to non-financial commercial paper, making all commercial papers of sufficient credit quality eligible for purchase under CSPP.

De ECB kan bijvoorbeeld een Duitse staatsobligatie van Deutsche Bank overkopen. Als dat tegen de juiste prijs gebeurt is er niet veel aan de hand. Maar omdat er meer bezitten 'eligible' zijn, kunnen er ook riskantere zaken worden overgenomen en juist daar is de ECB bereid om de mogelijkheden te verruimen. Deutsche Bank heeft een Capital Release Unit waar voor honderden miljarden aan waardeloze beleggingen is samengebracht, onder meer in zeer risicovolle vastgoedprojecten. Als de ECB deze voor een hoge prijs overneemt met geld dat bedoeld is om de economie te stimuleren, dan is dat feitelijk een gift aan de bank. Later blijken de overgenomen leningen waardeloos en maakt de ECB een verlies. Dat kan ofwel met de belastingbetalers in de eurozone worden gedeeld maar de ECB heeft nog een manier om aan middelen te komen: negatieve depositorente. Voor elke euro die banken niet uitlenen, betalen ze een boete van 0,4 procent aan de ECB. Lokale banken hebben deze boete doorgegeven aan de spaarders, hun spaarrente is verdwenen en zal binnenkort waarschijnlijk negatief worden. Eigenlijk heft de ECB dus vermogensbelasting bij Nederlandse spaarders en bijzonder genoeg laten die het gebeuren. Met dat geld kunnen later tekorten worden gedekt die voortkomen uit het risivolle opkoopbeleid van de ECB.

Neem de koers van deze obligatie van Glencore. Dat is een Zwitsers bedrijf dat met een lening uit Qatar een deel van het Russische oliebedrijf Rosneft kocht. Waarom de ECB obligaties van Glencore koopt en zo denkt Nederlandse MKB'ers te helpen is een raadsel, maar het gebeurde wel gewoon. In 2016 bleek dat Glencore en Qatar veel te veel geld hadden betaald voor hun aandelen Rosneft: Putin heeft ze bij de neus genomen. Glencore maakt miljarden aan verliezen en beleggers twijfelen over het bedrijf wel aan de verplichtingen kan voldoen. De koers van de obligatie daalt daarom met een derde en op het dieptepunt van de koers besluit de ECB obligaties van Glencore te kopen, tegen een hoge prijs nog eens. Door het kunstmatige ingrijpen van de ECB stijgt de koers weer. Het is niet bekend wat er met de obligaties was gebeurd als de ECB niet had ingegrepen, maar ze staan nu wel voor een te hoge prijs in de boeken van de centrale bank. Ik heb Mario Draghi destijds om commentaar gevraagd, maar de monetaire transacties van de ECB worden in het diepste geheim uitgevoerd. Ook als de ECB iets doet wat heel schimmig is, is het voor een journalist niet mogelijk om uitleg te krijgen. Dat is best vreemd en ondemocratisch maar zo werkt het dus. De ECB is bereid om risicovolle bedrijfsleningen te kopen met als excuus dat de economie zo wordt gestimuleerd, hoewel deze opzet al jaren aan het mislukken is.

Inmiddels heeft de ECB voor 2,732 duizend miljard euro aan bezitten gekocht. Overheidskredieten vormen het leeuwendeel, de opkoop van bedrijfsobligaties is opgeteld goed voor 189 miljard euro. In dat laatste zal de groei te verwachten zijn en dat is zorgwekkend. Het geeft banken die veel rotzooi op de balans hebben, de kans om deze bij de ECB te dumpen. Never waste a good crisis noemt men dat.

De EU is lamgeslagen door Corona en de burger snakt naar ingrijpen. Dat maakt niet elk ingrijpen even wenselijk en effectief, laat staan ethisch verantwoord.