DE INFLATIE BLIJFT LANGDURIG HOOG, KOOPKRACHTEROSIE IS EEN POLITIEK GEACCEPTEERD VERSCHIJNSEL (1/2)
Een gevoelsvraag, om mee te beginnen. Stel, je hebt een economie die een vrij evenwichtige aanblik biedt. Aan de ene kant blijkt er ineens tien kilo inflatie te zijn en het evenwicht is verdwenen. Dat kan men corrigeren door wat renteverhoging aan de andere kant te plaatsen. De centrale bank die daarvoor verantwoordelijk is - stel, de ECB - komt dan met een half procent renteverhoging. Zou dat genoeg zijn?
De intuïtie zal met een resoluut ‘nee’ op de proppen komen. Terecht ook. Een te hoge inflatie, gemeten vanaf acceptabel geachte inflatie, moet met een renteverhoging worden beantwoord in dezelfde orde van grootte. Zeven procent inflatie vraagt om een reactie van de centrale bank van ook ongeveer zeven procent, het liefst een klein beetje meer. Dat staat bekend als de Taylor-rule, naar de econoom die het verband met terugwerkende kracht heeft geconstrueerd. Een betere uitleg is hier te vinden. Maar, kort door de bocht: een kilo inflatie vraagt om een kilo renteverhoging. Tien procent inflatie beantwoorden met een half procent renteverhoging haalt niets uit.
De ECB en het CBS hebben de historische inflatie en beleidsrente in online databanken ter beschikking gesteld. Er is een duidelijk patroon zichtbaar tot dat niet meer zo is. In 2000 is er de aandelenbubble en de ECB verhoogt de rente. Dat zorgt voor het begin van de crash, die wel eens aan 9/11 wordt toegeschreven. Dan verlaagt de ECB de rente om de economie te stimuleren. Dat zorgt voor een vastgoedbubbel die in 2007 leeg begint te lopen. Ook nu verhoogt de ECB eerst, om af te remmen, waarna de heftigste speculanten als eerste in de problemen komen. Hier zijn veel, veel meer verhalen te vertellen, van dichtbij, maar dat komt later.
De kredietcrisis begint in 2007 en zorgt in 2009 voor een zeer voelbare recessie. Dan daalt de inflatie in de regel. Het is duidelijk zichtbaar in de grafiek dat de rente meebeweegt, want de ECB wil de stagnerende economie stimuleren. Rente en inflatie dansen om elkaar heen, Taylor is hier duidelijk aan het werk. Dan komt de eurocrisis er overheen en een ding is duidelijk; de EU zucht onder de schulden. In 2010 en daarna is het nog wijsheid om de rente laag te houden, want een stimulering is nodig. Maar dan begint de inflatie terug te keren. De ECB moet dan een renteverhoging toepassen maar doet dat niet. De economie zit nog steeds vol met oninbare speculatieve schulden, failliet overheden en banken en een krankzinnige, kredietgedreven huizenmarkt. Als je dan de rente verhoogt vraag je om een meltdown van het hele financiële systeem. Dat durft niemand aan, dus die rente blijft laag terwijl de inflatie oploopt. Nu beginnen mensen te klagen dat hun koopkracht wordt aangevreten - terecht. In de grafiek is een duidelijke kloof tussen rente en inflatie aan het groeien.
Eind 2018 begint de inflatie hoger te worden dan twee procent, de doelstelling van de ECB. De rente blijft toch laag, vooral om banken te redden. Dat is een complex verhaal, komt terug in het volgende boek en een filmpje. Voor nu is relevant: ook als de inflatie boven de doelstelling komt, is er ook geen renteverhoging - om de genoemde reden, de economie zucht onder de schulden. Als iedereen die moet oversluiten - denk aan eigen hypotheek en studieschuld bijvoorbeeld - dan wordt het vrij rampzalig.
Dan is er een meevaller: een pandemie. Daardoor loopt de economische activiteit vanzelf terug en is de inflatie even weg. De ECB lanceert een opkoopprogramma van pak hem beet vier biljoen euro. Dat moet ooit inflatie geven en aan het einde van de lockdown is het zover, vanaf de zomer van 2021 gaan de prijzen omhoog. In februari 2022 tikt de inflatie de zeven procent aan en ook dan is er geen renteverhoging. De kloof tussen inflatie en rente begint Zimbabwaans aan te doen - en dat laat men gebeuren. Hoe ver mag dit escaleren?
Maandag deel twee. Mijn werk ondersteunen? Kijk op BackMe voor de mogelijkheden!