'JE KUNT GEEN GELD UIT HET NIETS SCHEPPEN'. COPERNICUS, 504 (!) JAAR GELEDEN

Zeg, is dat wat extreem, om te stellen dat we een financieel stelsel hebben dat op zijn laatste benen loopt? Zoiets gebeurt toch helemaal nooit? Dergelijke (en andere) kritische vragen verschenen onder filmpje 5 in de reeks over Deutsche Bank. Bijzonder genoeg is de stabiele bank de uitzondering, niet de instabiele. Ongeveer elke tien jaar is er een bankencrisis, volgens een wetmatigheid die ruim 200 jaar oud is. Charles P. Kindleberger et al. schreven er het fascinerende boek 'Mania's, panics and crashes' over. Ze identificeren de tien grootste 'bubbels' uit de geschiedenis. Er is wat aan te merken op de selectie, dat laten we voor nu. Wat al deze bubbels gemeen hebben, is dat hebzuchtigen geld lenen om te speculeren. Dat zorgt voor een prijsstijging van een zeker goed, zoals een aandeel, een tulp of een huis - bedenk het maar. Eigenlijk is er geen markt waarop men kan handelen in dat zekere goed, er is een markt voor financieringen waarmee dat goed gekocht kan worden. Als die instabiel wordt, daalt de excessieve vraag naar dat goed, misschien maar een beetje. Een enkeling, die extreem veel geleend heeft, zal schrikken van de minieme daling en verkopen om geen schuld te hebben die hoger is dan de belegging. Daardoor schrikken anderen weer, of worden ze door hun geldschieters aangespoord hun verlies te nemen. Dat zorgt voor nog meer daling van de vraag. De koers begint nu in te storten, omdat het proces dat voor de excessieve stijging zorgde wordt omgedraaid. Dat gebeurt vervolgens ook met de waarde van het goed zelf. Wie tijd over heeft, kan de koersgrafiek van de crash van 1929 opzoeken - of die van 2000, 1873, 1720, bedenk het maar. Tijdens zo'n episode zullen overheden (of centrale banken) proberen de boel te lijmen met ducktape en kauwgom, door wat geld bij te drukken. Dat is precies wat er ook nu gebeurt. Het begon in 2014 en in dit tempo is de ECB in het voorjaar van 2023 net zo groot als de economie van de eurozone. Probeer dan maar eens van 'een markt' te spreken. Als die ECB stopt met wat ze doet, krijgen we we grote ellende.

Banken die die kredieten verstrekken, maken in aanloop naar zo'n klap jaarrekeningen op gebaseerd op hoge waarderingen. Ze beleggen misschien zelf, maar hebben zeker speculatieve kredieten uitstaan waarvan langzaamaan duidelijk wordt dat die nooit afbetaald zullen worden. Die kredieten staan dan voor hoge prijzen in de boeken, terwijl de bank er zelfs verlies op maakt. Met Corona is dat helemaal aan de hand, want de ECB heeft zich bereid verklaard om die rommelkredieten van de balansen van banken te trekken. Zonder die steun is de bank nergen. De meest ongezonde broeder in de eurozone is Deutsche Bank, gevolgd door Unicredit en SocGen. In Nederland is dit verschijnsel het meest zichtbaar bij ABN Amro, het minste bij Rabobank - die lijkt het gezondst te zijn. Een ongezonde bank aan de vooravond van een klap waardeert zijn bezittingen hoog, terwijl er op die bezittingen zelf een verlies wordt gemaakt. In extreme gevallen, zoals Deutsche Bank, zijn de verliezen bij de problematische onderdelen zo hoog dat de hele bank daardoor verlies maakt. Dan ben je technisch failliet en moet je gered worden. Zo'n bank kan ook proberen aandelenkapitaal aan te trekken. Dat verwatert het bezit van de bestaande aandeelhouders, en die waren al teleurgesteld omdat ze door de slechte winstgevendheid al geen dividend meer kregen. Daarom staan de koersen van deze zombiebanken ook laag. Corona is de reddende engel voor deze banken, want de ECB stuwt de prijs van de rommelkredieten op met kunstmatig bijdrukken van geld en is vervolgens ook daadwerkelijk bereid om met het geld dat is bedoeld om 'de economie na Corona te stimuleren', die rommel op te kopen. De bank maakt dan eerst een verlies op de rommel, maar daarna een winst op de verkoop ervan. Dat alles is zichtbaar in het jaarverslag. De monetaire expansie kent echter een prijs, een die door anderen in de samenleving gedragen moet worden. In 2021 zijn dat de huizenkopers, want mede door securitisatie (zie filmpje 5) is het mogelijk dat het bijgedrukte geld de 'huizenmarkt' bereikt. Het geld voor stimulering bereikt de economie ook niet echt, het wordt allemaal gebruikt voor speculatie op krediet. Anders gezegd: het bijdrukken schept geen echte waarde, maar dat kon je op je klompen aanvoelen. Er is alleen sprake van herverdeling, hier ten gunste van de banken en ten nadele van de werkende middenklasse.  

Een van de grootste bancaire zeepbellen uit de geschiedenis is de 'Kipper-und-Wipper Zeit' uit de zeventiende eeuw. Duitse vorsten hadden ontdekt dat ze munten van andere staten konden verkrijgen uit het handelsverkeer, om vervolgens wat van die munten aan de randen af te schrapen. Daarmee konden nieuwe munten worden geslagen, van de andere staat, wat een destructieve inflatie tot gevolg had. Erg prettig als die andere staat je vijand is. Alleen heeft die op een gegeven moment door wat er gebeurt en deelt die een koekje van eigen deeg uit. De periode na 1618 was zo gewelddadig, dat sommige Duitse streken meer dan de helft van hun bevolking verloren. De les van de zeventiende eeuw was: Duitsland en inflatie is een ongelukkige combinatie. Nederland besloot een decennium later zijn eigen zeepbel te bouwen, de bekende tulpenmanie. Haarlem heeft daar een bijzonder interessant archief over. Dat sla ik na, om de kennis te gebruiken voor enkele komende filmpjes, de grotere docu en een boek. De Deutsche Bundesbank heeft ook zeer interessante archieven. Daarin halen ze de Poolse astronoom Copernicus aan die een eeuw voor 'Kipper und Wipper' al waarschuwde voor het beleid dat de ECB feitelijk nu ook uitvoert: gratis geld bestaat niet.

„Der größte und unerträglichste Irrtum ist es aber, wenn der Landesherr oder der Inhaber der Staatsgewalt aus der Münzprägung einen Gewinn zu ziehen sucht, indem er nämlich der bisherigen Münze eine neue zur Seite stellt, die im Korn oder Schrot mangelhaft ist, aber angeblich die gleiche Bewertung hat“.

Ieder zijn meug, sprak de boer. Dit is wat mij bezighoudt op deze zaterdagavond. Als u niets te doen heeft: veel plezer met dit interessante rapport van de Deutsche Bundesbank (niet Deutsche Bank, dat is iemand anders!).

https://www.bundesbank.de/de/startseite/die-kipper-und-wipperzeit-von-1618-bis-1623-607586

Wilt u mijn journalistiek mogelijk maken? Kijk op https://arnowellens.backme.org