NEDERLANDSE STAAT VERLOOR AL 9 MILJARD EURO OP ABN AMRO

Vervelend, zo’n witwasbankje op je grondgebied. Valt hij om, moet je hem nog redden ook. Sterker nog, de staat was al voor de helft eigenaar van ABN Amro, de meest woke bank onder de banken. Vandaag kwam er een schikking voor een half miljard wegens witwassen. In dat bedrag zit een boete voor kennelijk laakbaar gedrag en een heffing over de kosten die ABN Amro bespaarde door wat laks te zijn.

Wat niemand zich afvraagt, is waarom een bank zichzelf dit aandoet. Het ziet er wat wanhopig uit. Van witwassen wordt een mens ook niet heel rijk, reden genoeg om deze tak van sport te mijden als er grote risico’s aan kleven – en dat is bewezen het geval. Deutsche Bank is de Duitse evenknie die ook met een zeer gebrekkige winstgevendheid kampt en daarom op zoek is gegaan naar een ‘nieuwe’ klantenkring. Dan hebben we het over de ondernemers die wel heel veel contanten in vuilniszakken hebben, voor een belwinkel in Odessa of een taxibedrijf in Rostov. Voor deze mensen, vaak uit Rusland en Oekraïne, is Deutsche Bank de toegangspoort naar de eurozone. Deutsche Bank is dan de correspondentbank van een bank buiten de eurozone, om de zwarte roebels hier toegang te geven tot onder andere Nederlandse vastgoedmarkt. De bank die Deutsche Bank dan al correspondentbank aanwijst is regelmatig Danske Bank, waar net ene Gerrit Zalm ontslagen is vanwege een witwasakkefietje bij zijn vorige werkgever, ABN Amro. Een werknemer van een van deze banken vertelde me dat een fee van vijfhonderd euro gebruikelijk is voor de dienst als correspondentbank, als het om grote transacties gaat met veel fout geld. Voor dat bedragje is een gerenommeerde bank bereid de eigen reputatie te grabbel te gooien en een balans van afgerond 300 miljard euro voor ABN Amro of 1.300 miljard euro voor Deutsche Bank te riskeren. Is die balans dan eigenlijk wel zo solide?

ABN Amro sloot het Coronajaar af met een verlies van 45 miljoen euro. Dat had erger gekund, maar het leed is waarschijnlijk nog niet geleden. Ondernemers knopen de eindjes met hangen en trekken aan elkaar en het is goed mogelijk dat er nog veel meer afschrijvingen op de leningen moet worden gedaan, dat zal vanzelf blijken. In het jaarverslag laat ABN Amro zien wat Corona heeft gedaan met de koers. Na een eerste daling, met overduidelijk de lockdown als oorzaak, veren de meeste koersen weer op. Ondanks de ongekend grote ingrepen door de centrale banken, die zorgen voor meer kunstmatige vraag naar aandelen, weten bancaire aandelen de weg omhoog niet te kunnen vinden. ABN Armo doet het vervolgens nog eens slechter dan de sectorgenoten. De koersen van de Europese banken staan onder het niveau van vlak na het uitbreken van de vorige kredietcrisis.

Het is makkelijk om de bancaire malaise aan de pandemie toe te schrijven. Maar als we verder kijken, dan blijkt dat aandelen van banken al een jaar of vier in een vrije val zijn beland. Op de top noteerde het aandeel ABN Amro 28 euro, op het moment van schrijven staat de koers op 11 euro. Volgens het jaarverslag heeft de Nederlandse overheid 530 miljoen aandelen die 17 euro per stuk in waarde zijn gedaald. Dat levert een schadepost op van 9 miljard euro. Daarom, banken redden, bezint eer ge begint. Met de kennis achteraf had de staat de positie in 2018 te gelde moeten maken, dat had letterlijk 9 miljard euro gescheeld.

Er is een vervelend verschijnsel zichtbaar bij ABN Amro, net als bij de meeste Europese sectorgenoten. De banken vertrouwen elkaar al niet en kopen elkaars aandeel tegen een enorme korting, kennelijk verwachten ze dat er meer teleurstellend nieuws komt. De boekwaarde van een aandeel ABN Amro zit boven de twintig euro. Dat zou een redelijke prijs moeten zijn, na een vermeerdering met goodwill. De koers staat op minder dan de helft en dat zal het lastig maken om straks nieuwe aandelen uit te geven, als dat nodig blijkt te zijn. Om van de oude bancaire rommel af te geraken zullen er de komende jaren nog wat verliezen moeten worden geleden en het valt niet te verwachten dat ABN Amro weer gaat groeien. Nederland zucht onder de overkreditering, zeker op de huizenmarkt, dus er valt niet in te zien hoe Nederlandse banken daar de komende jaren nog veel resultaat zullen behalen. De nabije toekomst wordt dus gekenmerkt door het uitblijven van groei of zelfs een krimp, gecombineerd met boetes en eenmalige kosten die gepaard gaan bij het afwikkelen van de 'legacy assets'. Een goed dividend zal er voorlopig niet worden uitgekeerd en dat maakt dat het aandeel terecht ongewild is.  

Om de een of andere reden is het geen onderwerp van gesprek: het beleid van de ECB is een totale mislukking. Volgens de eigen website komt het opkoopprogramma naar op het ruilen van versgedrukte contanten in ruil voor oude, reeds verstrekte leningen. ABN Amro verkoopt dan bijvoorbeeld staatsobligaties aan de centrale bank, maar zeer risicovolle verpakte vastgoedleningen die zo rot zijn dat er geen rente meer uitkomt mogen ook worden gebruikt. In ruil daarvoor verstrekt de ECB contanten, die dan aan ondernemers verstrekt kunnen worden. De laatste zullen voor daadwerkelijke groei moeten zorgen. Uit data van de ECB zelf blijkt dat er van die opzet niets terecht komt. Er worden letterlijk duizenden miljarden euro's bijgedrukt en nog steeds klagen ondernemers over het uitblijven van bedrijfskredieten. Dat geldt wordt wel bijgedrukt, maar het blijft ergens hangen en dat kan alleen maar het lokale bankwezen zijn.

ABN Amro laat zien dat door de meest recente operatie van de ECB er een overtollige kaspositie is van zestig miljard euro. Sinds de pandemie is deze verdubbeld. Nu kan men stellen dat ABN Amro tijd nodig heeft om deze nieuwe leningen te verstrekken en het goed mogelijk is dat dit geld binnenkort alsnog zijn weg naar de samenleving vindt. Dat is niet heel waarschijnlijk, want sinds de start van QE is deze positie gegroeid van 700 miljoen in 2014 naar 30 miljard vorig jaar. Elke euro die de ECB schept blijft hangen in het bankwezen, bereikt het productieve bedrijfsleven niet en wordt enkel gebruikt om een speculatieve vastgoedbubbel te financieren. Bij de andere Nederlandse banken is het beeld hetzelfde. Ook blijkt dat ABN Amro steeds minder leningen verstrekt aan het bedrijfsleven. Dat getal daalt licht. Intussen brengt de ECB een boete in rekening voor dit voorzichtige gedrag in de vorm van negatieve spaarrente, die weer wordt doorgeschoven naar de spaarder. In de kern is ABN Amro aan het wegsmelten en bij krimpende bedrijven is het redelijk dat de koers laag staat, er zijn immers geen groeimogelijkheden.

De genoemde verhouding tussen het eigen vermogen per aandeel en de koers heet 'price-to-book ratio'. Het getal geeft aan hoe goed beleggers een aandeel waarderen. Een getal ver onder de honderd procent (een) betekent dat insiders rekening houden met lijken die nog wel eens uit de kast kunnen gaan vallen, daar nemen ze alvast een voorschotje op. Zo zie je ruim van tevoren al dat er ellende nadert, als de insiders hun aandelen beginnen te dumpen. Op een gegeven moment red je het niet zonder hulp. Dat bleek duidelijk bij Lehman Brothers, de grafiek is natuurlijk verschoven naar nu. Deutsche Bank zit ook in deze situatie, net als Unicredit in Italië. De gemiddelde Zweedse bank heeft er dan weer geen last van. Sommige bancaire broeders zijn zwakker dan andere.

Onder deze omstandigheden zit een snelle verkoop van de bank er niet in. Er zal eerder meer steungeld naar de banken moeten, zeker in de andere Europese landen. Wat dat betreft was de boete een slimme zet. Deze gaat naar de overheid, ten koste van de aandeelhouders, voor de helft diezelfde overheid. Eigenlijk betalen de andere aandeelhouders dus een half miljard euro belasting. Dat is een schijntje in vergelijking met de kosten die redelijkerwijs horen bij het saneren van banken maar het is beter dan niks. En oh ja, een ander onderwerp waar men het niet over heeft: het Europese bankenreddingsfonds. Er staat voor vier miljard aan garanties voor banken in andere eurolanden in de laatste miljoenennota, de 'zorghelden' moesten het met precies honderd procent minder doen.